در پزشکی صنعتی رایج جزءنگر، کم توجهی تاریخی به نسبت کارکرد دفع منظم مدفوع و به اصطلاح: وضع مزاجی حاکم بوده و ـ متأسّفانه ـ اشتباهات جبران ناپذیری را موجب گشته است؛ درحالی که در طب سنتی مبتنی بر طبع و مزاج و اصول حفظ الصحه، صورت‌ها و احوال مختلف دفع، حجم، رنگ، کیفت دفع و مدفوع و… مباحث ریز فراوانی، طرح و نقل شده و مورد توجه جدی قرار گرفته است.
بنابراین‌ها در تعریف دقیق یبوست هم تفاوت‌هایی وجود دارد.
اگر دفع بد، ناقص، سفت و با فشار، يا كمتر از 3ـ2 نوبت (به نسبت نوبت و حجم غذا) باشد، به نوعي از يبوست، گرفتار شده‌ايم. يبوست زياد، باعث بواسير، بي‌اشتهايی، تيرگي پوست، بدبويي نفس و ده‌ها عارضه‌ي ديگر مي‌شود.
نظر به اهمیت مطلب، یبوست بارداران، شیرخواران و کودکان در نسخ شفا ـ علیحدِّه و مستقل ـ مورد بحث قرار گرفته است.
توصیه ها:
1ـ نان سبوسدار يا سبوس تميز گندم در سوپ، يا شير يا آب توت و انجير و ساير مايعات و غذاها مفيد است.
2ـ نرمش و پياده‌روي مرتّب، در حدّ مقدور و تنفّس عميق هواي آزاد.
3ـ خوردن روزانه 1 تا 2 ليوان آب به صورت ناشتا (قبل از هر غذا).
4ـ اجابت مزاج بعد از هر وعده غذا؛ بعد از هر وعده به دستشويي برويد كه معمولاً پس از 7 هفته ـ كم‌كمـ عادت مي‌كنيد.
5 ـ خوردن غذا با نشاط و جويدن كامل، با حذف مايعات بين غذا.
6 ـ مصرف سبزيجات و ميوه، روزانه بيش از يكبار.
7ـ مصرف شيريني‌هاي طبيعي مانند انجير يا توت (و آب آنها).
8 ـ مصرف نمك يد‌دار، خصوصاً در نقاط مرتفع.
9ـ در صورت نياز، از مليّنات طبيعي استفاده شود (خوراك آلو، باميه، انواع سوپ، روغن زيتون و كاهو و…).
10ـ اگر يبوست با اين روش‌هاي طبيعي رفع نگردد، به متخصّص گوارش و غدد مراجعه شود.
11ـ اگر30 ساعت، دفع صورت نگرفت، مسهل ـ بدون اماله ـ غالباً، خطرناك است.
داروهای گیاهی:
1ـ در آغاز ترنجبين: 50 گرم يكجا، در يك ليوان آب‌جوش حل و نيم‌ساعت بعد، صاف و ميل نماييد ( شب اول).
سپس:
2ـ عرق چهارگياه مغلظ : 3-2 قاشق نيم‌ساعت قبل از هر غذا با 1 ليوان آب ميل شود.
3ـ علك: از شب دوم يك قاشق چای خوری با چرب كردن لب و قاشق (ابتدا از کم شروع کنید به اندازه‌ی یک نخو د یا کمتر؛ تا سیستم بدن عادت کند) .
4-حبّ سورنجان: 3-2 عدد وسط غذا قورت دهيد.
توجّه: مسهلات عموماً فشار را پايين مي‌آورد مگر در نارسایی شدید کلیه‌ها؛ و اين اثر در سورنجان قوي‌تر است و ممكن است كمي دلپيچه ايجاد شود كه موقّت است و جاي نگراني نيست.
